Zrozumieć samookaleczanie

Samookaleczania w psychoterapii są postrzegane jako forma ucieczki, regulacji emocji lub wykształcenie w sobie takiej formy rozładowania napięcia. Według badań przeprowadzonych w różnych krajach, szacuje się, że dotyczą one ok. 13-42% adolescentów i młodych dorosłych[1], a objawy pojawiają się najczęściej między 12 a 14 rokiem życia.

Samookaleczenia są najczęściej formą ucieczki osoby okaleczającej się. Osoba ta nie jest w stanie sobie poradzić z własnym bólem emocjonalnym i targającymi nią emocjami. Nieumiejętność rozładowywania emocji, sprawia, że często taka właśnie forma staje się najłatwiejszą i (krótkotrwale) skuteczną opcją.

Podczas aktu samookaleczania następuje, na poziomie biologicznym mózgu, zwiększone wydzielanie serotoniny i endorfin. Mózg nasz działa w ten sposób, aby ułatwić nam przetrwanie, w sytuacji zagrożenia.

W związku z tym, że każda osoba rodzi się z różną wrażliwością, to najbardziej narażone na tę formę autoagresji są osoby o wysokiej wrażliwości, często samotne i bardzo ambitne, które chcą spełnić oczekiwania swoich bliskich.

Natomiast na podstawie wyników dostępnych badań można stwierdzić, że najsilniejszymi predykatorami są:

• niestabilne lub traumatyczne relacje z najbliższymi,
• problemy z rówieśnikami,
• zaburzenia osobowości,
• depresja,
• zaburzona więź lub przedwczesna separacja od rodziców/opiekunów,
• rozwód rodziców lub śmierć jednego z nich,
• nadmierna krytyka rodzicielska,
• wydarzenia traumatyczne w dzieciństwie,
• przemoc fizyczna lub seksualna w dzieciństwie,
• choroba alkoholowa któregoś z rodziców,
• niewspierające emocjonalnie środowisko.

Osoby te mają mało wiary w siebie, oraz poczucie, że muszą być dla wszystkich miłe, dobre, grzeczne i nie sprawiające problemów, czyli najczęściej nieżalące się na nic. Taka „grzeczna” osoba, spełniająca od wielu lat oczekiwania rodziny, nie jest nauczona wyrażania własnych emocji i nie ma kontaktu z własną emocjonalnością.

Dlatego też, fizyczna blizna w postaci nacięcia może być dowodem na to, że te emocje są i jest źle, choć osoba ta z biegiem czasu nie jest pewna czy może je uzewnętrzniać i dlatego ukrywa najczęściej rany przed innymi.

Osoby samookaleczające się zazwyczaj nie chcą, aby ktoś się o tym dowiedział. Najbardziej narażonymi na tego typu urazy są ręce, nadgarstki, przedramiona, ramiona, uda i brzuch, ponieważ jest je najłatwiej zakryć.

Same akty okaleczania to najczęściej:

• cięcie się,
• przypalanie,
• uderzanie głową,
• uderzanie się,
• wyrywanie włosów,
• gryzienie,
• rozdrapywanie ran,
• przyjmowanie dawek leków przekraczających leczenie.

Mimo, iż samookaleczenia nie dokonuje się po to, aby zwrócić na siebie uwagę, to czasem bywa tak, że najbliższe otoczenie właśnie wtedy zaczyna na nas zwracać uwagę i jeśli osoba taka zauważy, że tylko dokonując samookaleczenia tak się dzieje, to może być to także czynnik wzmacniający tą niezdrową sytuację i paradoksalnie stać się jednym z powodów do samookaleczania. Dlatego w sytuacji, gdy zauważymy, że ktoś z bliskich nam osób okalecza się, to powinniśmy zwrócić na to uwagę i poszukać pomocy profesjonalisty, ale zróbmy to w taki sposób aby interesować się przede wszystkim tą osobą i jego emocjami w sytuacjach nie związanych tylko z okaleczaniem się.

Samookaleczanie się, jest zaliczane do zachowań samobójczych.

---

[1] Przegląd badań Kamila Lenkiewicz, Ewa Racicka, Anita Bryńska, Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego WUM,

Psychiatr. Pol. 2017; 51(2): 323–334 PL ISSN 0033-2674